Hàng tiểu ngạch là gì? Hàng tiểu ngạch có phải buôn lậu không?

Hàng tiểu ngạch là một hình thức thương mại biên giới thường được nhắc đến như một con dao hai lưỡi. Và hàng tiểu ngạch không phải là một hình thức buôn lậu nếu tuân thủ đúng bản chất pháp lý mà nhà nước quy định. Vậy khi nào hàng tiểu ngạch là hợp pháp, khi nào hàng tiểu ngạch là buôn lậu? mời bạn theo dõi trong bài viết dưới đây của Lê Phương Logistics!

1. Tiểu ngạch là gì?

Tiểu ngạch là là hình thức trao đổi, buôn bán hàng hóa giữa thương nhân, cư dân sinh sống tại các khu vực gần biên giới của hai quốc gia có chung đường biên giới. Tại Việt Nam, hoạt động này phổ biến ở các tỉnh có cửa khẩu giáp ranh với các nước láng giềng như Quảng Ninh, Lạng Sơn, Lào Cai (giáp Trung Quốc), hay các tỉnh Tây Nguyên và miền Tây giáp Campuchia, Lào.

Hàng tiểu ngạch thường có một số đặc điểm sau đây:

Mặt hàng phổ biến: Nông sản (trái cây, rau củ), hàng tiêu dùng (quần áo, vải vóc, giày dép), đồ gia dụng, và các sản phẩm nhỏ lẻ khác.

Quy mô: Thường là các lô hàng nhỏ lẻ, giá trị thấp, do thương lái hoặc cá nhân thực hiện.

Thủ tục: Đơn giản, không yêu cầu hợp đồng thương mại phức tạp hay chứng từ đầy đủ như chính ngạch. Tuy nhiên, hàng hóa vẫn phải chịu sự kiểm tra nghiêm ngặt về chất lượng, kiểm dịch động thực vật, an toàn vệ sinh thực phẩm bởi các cơ quan quản lý nhà nước trước khi thông quan.

2. Ưu điểm, nhược điểm của nhập hàng tiểu ngạch

2.1. Ưu điểm

Nhập hàng tiểu ngạch vẫn luôn là hình thức hấp dẫn các thương nhân, hộ kinh doanh nhỏ lẻ bởi sự nhanh chóng và thủ tục đơn giản, cụ thể như sau:

Thủ tục đơn giản: Thay vì cần bộ hồ sơ nhập khẩu phức tạp như chính ngạch (hợp đồng ngoại thương, invoice, packing list, tờ khai hải quan chi tiết, C/O… ), hàng tiểu ngạch chỉ yêu cầu Tờ khai tiểu ngạch và đóng một loại phí biên mậu (phí giao dịch tại khu vực biên giới).

Tiết kiệm thời gian: Vì thủ tục đơn giản và không phải trải qua quá trình kiểm tra chuyên ngành gắt gao như chính ngạch, thời gian thông quan thường rất nhanh, giúp hàng hóa lưu thông nhanh hơn.

Phí vận chuyển rẻ hơn: Do quy trình vận chuyển ít yêu cầu hồ sơ và thường sử dụng phương tiện thô sơ hoặc đường mòn biên giới (trong giới hạn cho phép), phí dịch vụ vận chuyển thường thấp hơn đáng kể so với phương thức vận tải chính ngạch.

Nghĩa vụ thuế thấp: Biểu phí thuế (thuế nhập khẩu, VAT) cho hàng tiểu ngạch thường thấp hơn, hoặc thậm chí được miễn thuế nếu nằm trong định mức miễn thuế dành cho cư dân biên giới. Về bản chất, chi phí này thấp vì hàng hóa không đi qua cửa khẩu chính thức để khai báo thuế đầy đủ như chính ngạch.

2.2. Nhược điểm và rủi ro khi nhập hàng tiểu ngạch

Lợi ích về chi phí và tốc độ phải được đánh đổi bằng rủi ro pháp lý và sự thiếu ổn định nghiêm trọng khi sử dụng hình thức nhập khẩu tiểu ngạch:

Tính ổn định thấp: Đối với nhập khẩu tiểu ngạch hay nhập hàng tiểu ngạch, tính ổn định của luồng hàng hóa rất thấp. Lý do là bởi đa số những mặt hàng tiểu ngạch là hàng nông sản, thực phẩm, thời trang,... Những mặt hàng này sẽ phụ thuộc nhiều vào mùa vụ, thời tiết, thiên tai và xu hướng tiêu dùng trên thế giới.

Vận chuyển hàng hóa gặp rủi ro cao: Đa số hàng hóa sẽ không có hóa đơn chứng từ đầy đủ. Khi đi quan hải quan sẽ dễ bị giữ lại kiểm tra dẫn đến trường hợp tắc biên.

Không kiểm soát được thời gian hàng về: Thời gian tắc biên không thể biết trước được. Cũng có thể hàng hóa vận chuyển qua cửa khẩu sẽ bị thu giữ lại luôn do không có nguồn gốc rõ ràng. Vậy lên khi các thương nhân mua hàng nhập khẩu tiểu ngạch thì nguy cơ hàng về chậm hoặc hàng không về luôn tiềm ẩn và khả năng xảy ra rất cao

Không minh bạch về giá: Thông thường, hàng hóa nhập tiểu ngạch sẽ gặp phải một vấn đề đó là khó có thể biết được giá niêm yết cố định. Điều này sẽ rất dễ khiến cho giá của hàng hóa trở nên thiết minh bạch và khá khó cho những người mới tiếp xúc với nhập khẩu tiểu ngạch có thể mua được giá tốt nhất.

Phụ thuộc vào chính sách: Khi Nhà nước tăng cường quản lý, như chủ trương siết nhập khẩu tiểu ngạch từ Trung Quốc từ năm 2025, toàn bộ hoạt động kinh doanh theo hình thức này có thể bị đình trệ đột ngột, gây thiệt hại lớn cho thương nhân.

Giá trị và khối lượng giao dịch thấp: Hoạt động tiểu ngạch theo đúng luật chỉ cho phép giao dịch với giá trị thấp (ví dụ: tối đa 2 triệu VNĐ/người/ngày), do đó, chỉ phù hợp với người bán lẻ quy mô nhỏ hoặc cư dân biên giới.

3. Sự khác nhau giữa chính ngạch và tiểu ngạch

Dưới đây là bảng phân biệt sự khác nhau giữa vận chuyển chính ngạch và tiểu ngạch, giúp các thương nhân, hộ kinh doanh đưa ra quyết định kinh doanh an toàn và bền vững hơn trong bối cảnh thị trường nhiều biến động như hiện nay:

4. Nhập hàng tiểu ngạch có phải buôn lậu không?

Về mặt pháp lý, nhập hàng tiểu ngạch KHÔNG PHẢI buôn lậu và HỢP PHÁP khi thực hiện đúng bản chất pháp lý của nhà nước về hàng tiểu ngạch. Cụ thể như sau:

Đối tượng: Phải là cư dân có hộ khẩu tại khu vực biên giới theo quy định.

Mục đích: Phục vụ nhu cầu sinh hoạt và sản xuất của cá nhân, hộ gia đình với mục tiêu hỗ trợ đời sống cư dân khu vực biên giới. Các giao dịch không được thực hiện với mục đích kinh doanh thương mại lớn.

Giá trị: Giá trị hàng hóa phải nằm trong định mức miễn thuế tối đa cho phép. Cụ thể: không quá 2 triệu đồng/người/ngày và không quá 4 lần/tháng.

Chứng từ: Tuân thủ các quy định về Tờ khai tiểu ngạch và chấp nhận sự kiểm soát của cơ quan biên phòng, hải quan tại khu vực cửa khẩu/biên giới.

5. Khi nào nhập hàng tiểu ngạch bị coi là buôn lậu?

Ranh giới giữa "tiểu ngạch đúng nghĩa" và "buôn lậu" rất mong manh. Hàng tiểu ngạch sẽ bị cơ quan chức năng coi là buôn lậu khi có một hoặc 1 số dấu hiệu sau:

Vượt định mức miễn thuế/giá trị thương mại: Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất. Nếu lô hàng tiểu ngạch có giá trị vượt quá định mức miễn thuế cho phép của cư dân biên giới (ví dụ: trên 2 triệu đồng/người/ngày và quá 4 lần/tháng) và có dấu hiệu rõ ràng là để kinh doanh, đó là hành vi trốn thuế.

Thiếu giấy tờ hải quan cơ bản: Nếu bạn không thể xuất trình Tờ khai Hải quan hợp lệ đã được cơ quan hải quan kiểm tra và thông quan, hoặc thiếu các chứng từ quan trọng để chứng minh nguồn gốc hợp pháp (Hợp đồng, Invoice, chứng từ thanh toán ngân hàng), lô hàng sẽ bị xem là hàng nhập lậu.

Hành vi lợi dụng và trốn tránh: Đây là yếu tố cấu thành tội phạm. Khi đơn vị vận chuyển hoặc chủ shop thực hiện các hành vi nhằm che giấu, trốn tránh sự kiểm soát của cơ quan chức năng, ví dụ:

Chia nhỏ lô hàng thành nhiều gói nhỏ, nhiều người vận chuyển.

Khai báo sai tên, số lượng, hoặc trị giá hàng hóa để lách định mức miễn thuế.

Vận chuyển hàng hóa qua các đường mòn, lối mở không được phép để trốn trạm kiểm soát.

Giá trị hàng hóa đủ mức truy cứu hình sự: Nếu tổng giá trị hàng hóa nhập lậu đủ lớn để cấu thành Tội Buôn Lậu theo quy định của Bộ Luật Hình sự (ví dụ: trị giá hàng hóa từ 100 triệu đồng trở lên, hoặc dưới 100 triệu nhưng đã bị xử phạt hành chính trước đó), cá nhân/tổ chức liên quan sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

6. Kết luận

Mặc dù nhập hàng tiểu ngạch mang lại những ưu thế về thời gian và thủ tục đơn giản nhưng lại tiềm ẩn rất nhiều rủi ro về pháp lý, chi phí, tính ổn định… Do đó, để đảm bảo kinh doanh bền vững các doanh nghiệp, hộ kinh doanh nên chuyển đổi sang mô hình thương mại điện tử (TMĐT) xuất VAT. Mô hình này vừa đảm bảo minh bạch, có đầy đủ chứng từ, giảm thiểu rủi ro bị thu giữ hàng hóa và vẫn đáp ứng được thời gian nhận hàng nhanh chóng trong khoảng 2-3 ngày.

Để được tư vấn chi tiết về TMĐT xuất VAT bạn vui lòng liên hệ tới hotline 086 609 1688 để được đội ngũ tư vấn của Lê Phương Logistics hỗ trợ nhanh nhất.